پتری دیش یا پلیت آزمایشگاهی (Petri Dish) یک ظرف آزمایشگاهی استوانه‌ای شکل، کم عمق و با درپوش است که معمولاً از شیشه یا پلاستیک شفاف ساخته می‌شود. این وسیله یکی از ابزارهای اصلی در آزمایشگاه‌های میکروبیولوژی، زیست‌شناسی و پزشکی است.
پلیت آزمایشگاهی اولین بار توسط ژولیس ریچارد یک میکروبیولوژیست آلمانی اختراع و نام گذاری شد، این نوع محصول یکی از پرکاربرد ترین ظروف و شیشه آلات آزمایشگاهی است.
پتری دیش یا پلیت شیشه ای از دو کفه تشکیل شده است که کفه کم عمق تر برای کشت سلولی و کفه دیگر برای درب پلیت استفاده می شود.
قبل از اختراع و استفاده از پتری دیش یا پلیت آزمایشگاهی‌ها به عنوان ظرفی مناسب برای کشت انواع سلول‌ها، در آزمایشگاه‌ها ظروف دیگری مانند لوله‌های آزمایشگاهی برای انجام کشت‌های سلولی مورد استفاده قرار می‌گرفتند. این لوله‌ها به دلیل سطح کم و فضای محدودی که داشتن نمی‌توانستند محیطی مناسب برای کشت‌های سلولی گسترده را فراهم کنند. از سویی دیگر به دلیل نداشتن حفاظی به عنوان درپوش در این لوله‌ها احتمال ایجاد آلودگی محیط‌های کشت بالا بود.
استفاده از پتری دیش یا پلیت آزمایشگاهی‌ها با درپوش‌های مناسب، احتمال آلودگی کشت‌های سلولی را تا حد زیادی کاهش می‌دهد و به دلیل سطح بشقاب مانندی که دارند، محیط مناسبی برای انجام کشت‌های سلولی گسترده محسوب می‌شوند.
کاربرد های پتری دیش آزمایشگاهی - شکل گرد: توزیع یکنواخت محیط کشت و نمونه.
- عمق کم: امکان مشاهده آسان کلونی‌ها زیر میکروسکوپ.
- درپوش: جلوگیری از آلودگی و حفظ رطوبت محیط کشت.
- جنس: شیشه (قابل استریل و استفاده مجدد)
- اندازه: معمولاً قطر ۶۰ تا ۱۵۰ میلی‌متر
- درپوش: برای جلوگیری از آلودگی و حفظ رطوبت
روش استفاده:
پتری دیش یا پلیت آزمایشگاهی به‌دلیل سادگی و کارایی بالا، یکی از ابزارهای اساسی در آزمایشگاه‌های تحقیقاتی و تشخیصی است. 🧫🔬
- از جنس پلی‌استایرن شفاف
- معمولاً استریل و آماده استفاده هستند.
- پس از مصرف دور انداخته می‌شوند (برای جلوگیری از آلودگی).
- از جنس بوروسیلیکات (مقاوم به حرارت).
- قابل استریل‌سازی در اتوکلاو (۱۲۱°C تحت فشار).
- برای کشت‌های طولانی‌مدت و آزمایش‌های خاص مناسب است.
- دارای خطوط شبکه‌ای برای شمارش کلونی‌ها.
- در تست‌های میکروبی количеتی کاربرد دارد.
- دارای یک طرف مات برای علامت‌گذاری و یک طرف شفاف برای مشاهده بهتر.
✅ میکروبیولوژی:
- کشت باکتری‌ها، قارچ‌ها و مخمرها
- تست حساسیت آنتی‌بیوتیکی (آنتی‌بیوگرام)
✅ زیست‌شناسی سلولی:
- کشت سلول‌های جانوری و گیاهی
- مطالعات تمایز سلولی
✅ ژنتیک و بیوتکنولوژی:
- کشت باکتری‌های تراریخته برای کلونینگ
- تولید پروتئین‌های نوترکیب
✅ آزمایش‌های محیطی:
- تست آلودگی آب و هوا
- شمارش میکروارگانیسم‌های خاک
✅ آموزش و تحقیقات دانشجویی:
- مشاهده رشد میکروب‌ها در آزمایشگاه‌های آموزشی
پتری دیش یا پلیت آزمایشگاهی‌های شیشه‌ای به‌دلیل قابلیت استفاده مجدد، نیاز به استریل‌سازی دارند تا از آلودگی‌های میکروبی در کشت‌های بعدی جلوگیری شود. روش‌های اصلی استریل‌سازی عبارتند از:
۱. استریل‌سازی با اتوکلاو (روش ترجیحی)
موثرترین روش برای استریل‌سازی پتری دیش یا پلیت آزمایشگاهی‌های شیشه‌ای است.
مراحل استریل‌سازی با اتوکلاو:
- پتری دیش یا پلیت آزمایشگاهی‌ها را با آب و صابون بشویید تا بقایای محیط کشت یا میکروب‌ها پاک شود.
- پس از شست‌وشو، آن‌ها را در دمای محیط یا آون خشک کنید.
- پتری دیش یا پلیت آزمایشگاهی‌ها را در کاغذ آلومینیومی یا فویل بپیچید یا در کیسه‌های استریل قرار دهید.
- درپوش آن‌ها را کمی باز بگذارید تا بخار وارد شود.
- دما: ۱۲۱°C
- فشار: ۱۵ psi (حدود ۱ اتمسفر)
- زمان: ۱۵-۲۰ دقیقه (برای اطمینان از استریل شدن کامل)
- پس از اتمام اتوکلاو، اجازه دهید تا پتری دیش یا پلیت آزمایشگاهی‌ها خنک شوند.
- درپوش آن‌ها را ببندید تا از آلودگی جلوگیری شود.
✅ مزایا:
- از بین بردن تمام میکروب‌ها، هاگ‌ها و ویروس‌ها
- مناسب برای حجم زیاد پتری دیش یا پلیت آزمایشگاهی
❌ معایب:
- نیاز به دستگاه اتوکلاو
- زمان‌بر بودن فرآیند
۲. استریل‌سازی با خشک‌کن (Hot Air Oven)
برای موادی که تحمل رطوبت را ندارند (مانند برخی ابزارهای شیشه‌ای) استفاده می‌شود.
مراحل استریل‌سازی با خشک‌کن:
✅ مزایا:
- مناسب برای شیشه‌هایی که نباید مرطوب شوند
❌ معایب:
- زمان طولانی‌تر نسبت به اتوکلاو
- ممکن است برای برخی هاگ‌ها مؤثر نباشد
۳. استریل‌سازی شیمیایی (برای مواقع اضطراری)
اگر اتوکلاو در دسترس نیست، می‌توان از مواد شیمیایی استفاده کرد:
مواد مورد استفاده:
- اتانول ۷۰% (برای ضدعفونی سطحی)
- هیپوکلریت سدیم (وایتکس رقیق‌شده)
- فرمالدهید (برای فضاهای بسته)
روش استفاده:
⚠️ نکته: این روش برای استریل‌سازی کامل توصیه نمی‌شود و بیشتر برای ضدعفونی اولیه کاربرد دارد.
۴. شعله دادن (Flame Sterilization)
برای استریل‌سازی سریع درپوش یا سطح بیرونی پتری دیش یا پلیت آزمایشگاهی (نه خود ظرف):
- از شعله چراغ الکلی یا بنزن استفاده کنید.
- این روش برای استریل‌سازی کامل پتری دیش یا پلیت آزمایشگاهی مناسب نیست.
| روش | دما / زمان | کارایی | مناسب برای |
|---|---|---|---|
| اتوکلاو | ۱۲۱°C - ۱۵-۲۰ دقیقه | بسیار موثر | حجم زیاد پتری دیش |
| خشک‌کن (Hot Air Oven) | ۱۶۰-۱۸۰°C - ۱-۲ ساعت | موثر برای شیشه خشک | حجم زیاد پتری دیش |
| شیمیایی | بسته به ماده | ضدعفونی سطحی | مواقع اضطراری |
| شعله دادن | چند ثانیه | استریل‌سازی محدود | درپوش و ابزار جانبی |
جمع‌بندی
پتری دیش یا پلیت آزمایشگاهی یک ابزار ساده اما ضروری در آزمایشگاه‌های زیستی است که برای کشت میکروب‌ها، سلول‌ها و انجام تست‌های مختلف استفاده می‌شود. انتخاب نوع پتری دیش یا پلیت آزمایشگاهی (پلاستیکی یا شیشه‌ای) بستگی به نوع آزمایش و نیاز به استریل‌سازی مجدد دارد.
زرین پیرکس واردکننده اصلی پتری دیش شیشه ای پیرکس در ایران بوده و میتوانید این محصول را با بالاترین کیفیت و کمترین قیمت خریداری نمایید.
| اندازه (سانتی متر) | 10, 12, 15, 18, 20, 6, 8 |
| شرکت تولید کننده | چینی |
