بطری آزمایشگاه ؛ کاربردها، انواع و مشخصات
بطری آزمایشگاه یکی از پرکاربردترین وسایل شیشه‌ای یا پلاستیکی در آزمایشگاه‌های شیمی، زیست‌شناسی، داروسازی، پزشکی و سایر حوزه‌های علمی است. این بطری‌ها برای نگهداری، انتقال، ترکیب و ذخیره مواد شیمیایی یا نمونه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
🔬 بطری آزمایشگاه چیست؟
بطری آزمایشگاه (Laboratory Bottle) ظرفی درب‌دار و مقاوم است که معمولاً از جنس شیشه بوروسیلیکات یا پلاستیک‌هایی مانند پلی‌اتیلن (PE)، پلی‌پروپیلن (PP) یا پلی‌کربنات (PC) ساخته می‌شود. این بطری‌ها دارای طراحی خاصی هستند تا در برابر حرارت، فشار، اسیدها و بازها مقاوم باشند.
🧪 انواع بطری آزمایشگاه و کاربردهای آن
در ادامه، انواع رایج بطری‌های آزمایشگاه به همراه کاربردهای اختصاصی هر نوع آمده است:
- بطری درپیچ‌دار (Reagent Bottle یا Media Bottle)
- جنس: شیشه بوروسیلیکات یا پلاستیک (معمولاً PP یا PE)
- شکل: استوانه‌ای با درب پیچی
- درب: معمولاً از جنس پلاستیک مقاوم به مواد شیمیایی
- کاربردها:
- نگهداری محلول‌های شیمیایی و معرف‌ها (ریجنت‌ها)
- تهیه، ذخیره و انتقال محیط‌های کشت در آزمایشگاه میکروبیولوژی
- استریل‌سازی در اتوکلاو (در نوع شیشه‌ای بوروسیلیکات)
- بطری قطره‌چکان (Dropper Bottle)
- جنس: شیشه یا پلاستیک
- ویژگی خاص: دارای سر قطره‌چکان یا نازل باریک برای کنترل مقدار خروج مایع
- کاربردها:
- افزودن قطره‌ای محلول‌ها یا معرف‌ها
- کاربرد دقیق در واکنش‌های شیمیایی، تیتر کردن یا رنگ‌آمیزی نمونه‌ها
- بطری اسپری (Spray Bottle)
- جنس: پلاستیک (معمولاً PET یا PE)
- ویژگی خاص: دارای پمپ اسپری یا مه‌پاش
- کاربردها:
- پاشش الکل، ضدعفونی‌کننده یا محلول تمیزکننده روی سطوح
- پاشش آب مقطر روی نمونه‌ها یا در شرایط خاص آزمایشگاهی
- بطری واش (Wash Bottle یا بطری شستشو)
- جنس: پلی‌اتیلن (LDPE)
- ویژگی خاص: دارای لوله نازل بلند با قابلیت فشردن بطری برای ایجاد فشار
- کاربردها:
- شستشوی تجهیزات آزمایشگاهی با آب مقطر یا حلال‌ها
- تمیزکاری لوله‌ها، بشر، ارلن و سایر ظروف
- بطری آمبر (Amber Bottle)
- جنس: شیشه قهوه‌ای رنگ یا پلاستیک تیره‌رنگ
- ویژگی خاص: محافظت از مواد حساس به نور
- کاربردها:
- نگهداری مواد حساس به نور مانند نیترات نقره، محلول ید، و برخی داروها
- جلوگیری از تجزیه نوری محلول‌ها
- بطری حجمی (Volumetric Bottle یا Volumetric Flask)
- جنس: شیشه بوروسیلیکات
- شکل: گرد با گردن بلند و خط نشانه
- کاربردها:
- تهیه دقیق محلول‌های استاندارد با غلظت مشخص
- استفاده در آنالیزهای کمی و تیتراسیون
- بطری نمونه‌برداری (Sampling Bottle)
- جنس: پلاستیک استریل یا شیشه
- ویژگی خاص: درب محکم و گاهی دارای مهروموم
- کاربردها:
- جمع‌آوری نمونه‌های آب، خاک، خون یا مواد غذایی برای آزمایش
- جلوگیری از آلودگی در حین انتقال
کاربردهای بطری آزمایشگاه از نظر جنس :
بطری‌های آزمایشگاه از
شیشه یا
پلاستیک ساخته می‌شوند، و هرکدام مزایا و کاربردهای خاص خود را دارند. انتخاب بین آنها بستگی به نوع ماده مورد استفاده، شرایط نگهداری و نوع آزمایش دارد. در ادامه، تفاوت‌ها و کاربردهای هرکدام را به‌صورت دقیق بررسی می‌کنیم:
🧪 1. بطری آزمایشگاه شیشه ای
✅ ویژگی‌ها:
- معمولاً از شیشه بوروسیلیکات (مانند Pyrex) ساخته می‌شود.
- مقاومت بالا در برابر حرارت (قابل استفاده در اتوکلاو و شعله)
- غیرقابل نفوذ به گازها و مایعات
- غیرواکنش‌پذیر با اکثر مواد شیمیایی اسیدی و بازی
🔧 کاربردها:
- نگهداری و انتقال مواد شیمیایی خورنده یا قوی (مثل اسید نیتریک، اسید سولفوریک)
- گرم کردن یا استریل کردن محلول‌ها در دمای بالا
- تهیه محلول‌های استاندارد دقیق (به‌دلیل عدم نفوذپذیری و پایداری حجم)
- نمونه‌برداری از مواد حساس که نیاز به محافظت در برابر آلودگی دارند
- نگهداری مواد حساس به نور (در بطری شیشه‌ای قهوه‌ای یا آمبر)
🧴 2. بطری آزمایشگاه پلاستیکی
✅ ویژگی‌ها:
- از پلاستیک‌هایی مانند پلی‌اتیلن (PE)، پلی‌پروپیلن (PP)، پلی‌کربنات (PC) یا تفلون (PTFE) ساخته می‌شود.
- سبک‌تر و نشکن نسبت به شیشه
- برخی از آنها انعطاف‌پذیر هستند (مثل بطری شستشو)
- مقاوم به ضربه و ایمن برای حمل‌ونقل
🔧 کاربردها:
- شستشوی تجهیزات آزمایشگاهی (بطری واش با آب مقطر)
- نگهداری محلول‌هایی با غلظت کم یا مواد غیرخورنده
- حمل نمونه‌ها در میدانی یا آزمایش‌های خارج از آزمایشگاه (به دلیل وزن کم و نشکن بودن)
- استفاده در آزمایشگاه‌های آموزشی یا دانش‌آموزی (به دلیل ایمنی بیشتر)
- بطری‌های نمونه‌برداری آب و خاک در محیط‌های میدانی
⚖️ تفاوت‌های کلیدی بین بطری آزمایشگاه شیشه‌ای و پلاستیکی:
| ویژگی |
بطری شیشه‌ای |
بطری پلاستیکی |
| مقاومت حرارتی |
بسیار بالا (مناسب برای اتوکلاو) |
معمولاً کم (بیشتر پلاستیک‌ها در دمای بالا ذوب می‌شوند) |
| مقاومت شیمیایی |
عالی (مناسب برای اسیدها و بازها) |
محدود (برخی اسیدها یا حلال‌ها می‌توانند آن را حل کنند) |
| مقاومت در برابر ضربه |
شکننده |
مقاوم به ضربه |
| وزن |
سنگین‌تر |
سبک‌تر |
| قابلیت مشاهده محتویات |
شفاف و دقیق |
گاهی نیمه‌شفاف یا مات |
| قیمت |
گران‌تر |
ارزان‌تر |
| ایمنی در حمل‌ونقل |
کم (به دلیل شکستگی) |
بالا |
🔍 نتیجه‌گیری:
- اگر با مواد شیمیایی قوی یا دمای بالا کار می‌کنید، بطری شیشه‌ای بهترین گزینه است.
- اگر نیاز به بطری سبک، ایمن، و ارزان‌قیمت دارید (مثل شستشو یا حمل نمونه)، بطری پلاستیکی کاربردی‌تر است.
- در برخی موارد، ترکیبی از هر دو استفاده می‌شود: شیشه برای نگهداری و پلاستیک برای انتقال یا مصرف روزمره.
کاربردهای بطری آزمایشگاه از نظر حجم آنها:
کاربرد
بطری‌های آزمایشگاهی از نظر حجم در آزمایشگاه‌ها بسیار مهم است، زیرا حجم بطری تعیین می‌کند که برای
چه نوع فعالیتی مناسب است؛ از
نگهداری مقادیر کم محلول‌ها برای استفاده فوری گرفته تا
ذخیره بلندمدت حجم زیاد مواد شیمیایی یا نمونه‌ها.
- 🧪 کاربرد بطری‌های آزمایشگاهی بر اساس حجم
🧴 1. بطری‌های کوچک (10 تا 100 میلی‌لیتر)
📌 کاربرد:
- تهیه و نگهداری مقادیر کم معرف‌ها یا مواد شیمیایی
- استفاده در آزمایش‌های دقیق و میکروبیولوژیکی
- افزودن کنترل‌شده محلول‌ها (معمولاً در بطری‌های قطره‌چکان)
- آزمایش‌های مقیاس کوچک در پژوهش یا آموزش
🧴 2. بطری‌های متوسط (100 تا 500 میلی‌لیتر)
📌 کاربرد:
- نگهداری روزمره محلول‌های شیمیایی که زیاد استفاده می‌شوند
- تهیه محیط‌های کشت در آزمایشگاه‌های زیست‌شناسی یا میکروبیولوژی
- شستشو و انتقال آب مقطر یا محلول‌ها (در بطری‌های واش یا اسپری)
- حجم مناسب برای قرار گرفتن در هود آزمایشگاهی یا میز کار
🧴 3. بطری‌های بزرگ (500 میلی‌لیتر تا 2 لیتر)
📌 کاربرد:
- ذخیره محلول‌های حجیم مثل اسید رقیق، باز، الکل، یا بافرها
- حمل محلول‌ها بین بخش‌های مختلف آزمایشگاه
- استفاده در اتوکلاو برای استریل کردن حجم بالا از محلول‌های کشت
- نگهداری نمونه‌های بزرگ یا ترکیبات چند بخشی که در آزمایش‌های متعدد به کار می‌روند
🧴 4. بطری‌های بسیار بزرگ (بیش از 2 لیتر تا 20 لیتر یا بیشتر)
📌 کاربرد:
- ذخیره‌سازی صنعتی یا انبوه مواد شیمیایی در آزمایشگاه‌های صنعتی یا مراکز تحقیقاتی
- نگهداری و انتقال حجم زیاد حلال‌ها، ضدعفونی‌کننده‌ها یا آب مقطر
- استفاده در آزمایشگاه‌های کنترل کیفیت یا خطوط تولید دارویی
✅ جمع‌بندی :
| حجم بطری |
کاربرد |
| 10 – 100 میلی‌لیتر |
محلول‌های کم‌مصرف، آزمایش‌های دقیق، قطره‌چکان‌ها |
| 100 – 500 میلی‌لیتر |
مصرف روزمره، محیط کشت، بطری‌های شستشو و اسپری |
| 500 – 2000 میلی‌لیتر |
ذخیره‌سازی محلول‌های حجیم، اتوکلاو، انتقال مایعات |
| بیشتر از 2 لیتر |
ذخیره‌سازی عمده مواد شیمیایی یا آب، استفاده صنعتی |
نکته مهم:
- در هنگام انتخاب حجم بطری، باید به موارد زیر نیز توجه شود:
- فضای موجود در آزمایشگاه یا یخچال
- نرخ مصرف محلول مورد نظر
- ملاحظات ایمنی و حمل‌ونقل
- میزان حساسیت ماده به نور یا آلودگی
- زرین پیرکس
