ارلن بیودی ؛ کاربردها و مشخصات

ارلن بیودی (Iodine Flask) که از شیشه آلات آزمایشگاهی به حساب می آید نوع خاصی از ارلن با درپوش شیشه ای  (Glass Stopper) است و عموماً برای آنالیزهای تیتراسیون یدومتری (Iodometric Titrations) استفاده می‌شود.

 🔍 ارلن بیودی (Iodine Flask) چیست؟

یک نوع ارلن مخروطی ضد نور با دهانه مخصوص و درپوش شیشه‌ای است که برای واکنش‌های حساس به نور و تبخیر (مثل واکنش‌های شامل ید) طراحی شده است.

 🔬 ویژگی‌های کلیدی ارلن بیودی:

1. درپوش شیشه‌ای سیل شده (Ground Glass Stopper):

- از تبخیر حلال‌های فرار (مثل اتانول یا ید) جلوگیری می‌کند.

- مانع ورود اکسیژن و تداخل در واکنش‌های اکسیداسیون-احیا می‌شود.

2. طراحی ضد نور (Amber/Dark Glass):

- بعضی مدل‌ها از شیشه کهربایی (قهوه‌ای) ساخته می‌شوند تا از تجزیه نورحساس موادی مثل ید (I₂) یا تیوسولفات (S₂O₃²⁻) جلوگیری کنند.

3. دهانه باریک و بدنه مخروطی:

- مشابه ارلن معمولی، اما با دیواره‌های ضخیم‌تر برای مقاومت در برابر خلا (در برخی روش‌های آزمایش).

 🧪 کاربردهای اصلی ارلن بیودی:

1. تیتراسیون یدومتری (مثل تعیین غلظت ویتامین C، کلر، اکسیژن محلول)
2. واکنش‌های حساس به نور و اکسیژن
3. تهیه و نگهداری محلول‌های استاندارد ید

 📌 نکات مهم هنگام استفاده:

1. قبل از استفاده، درپوش را با آب مقطر بشویید تا از چسبندگی جلوگیری شود.
2. پس از اضافه کردن نمونه، سریعاً درپوش را ببندید.
3. در محیطی با نور کم یا زیر هود استفاده کنید.

تیتراسیون یدومتری (Iodometric Titration) با استفاده از ارلن بیودی (Iodine Flask)

ارلن بیودی به‌طور خاص برای تیتراسیون‌های مبتنی بر ید، مانند سنجش ویتامین C (اسید اسکوربیک)، اکسیژن محلول (DO)، کلر آزاد و سایر آنالیزهای اکسیداسیون-احیا استفاده می‌شود. در این روش، ید (I₂) به‌عنوان عامل اکسنده یا کاهنده به کار می‌رود.

🔬 مراحل انجام تیتراسیون یدومتری با ارلن بیودی 

 ۱- آماده‌سازی محلول‌ها 

- محلول استاندارد تیوسولفات سدیم (Na₂S₂O₃) (به عنوان تیترانت)

- محلول ید (I₂) یا یدید پتاسیم (KI) (بسته به نوع آزمایش)

- نشاسته (Indicator) (برای تشخیص نقطه پایان)

 ۲- اضافه کردن نمونه به ارلن بیودی 

- نمونه موردنظر (مثلاً آب حاوی کلر یا محلول ویتامین C) را داخل ارلن بیودی بریزید.

- یدید پتاسیم (KI) اضافه کنید تا I₂ آزاد شود:

Cl2​+2KI→2KCl+I2

- در صورت نیاز، محیط را اسیدی کنید (با H₂SO₄ رقیق).

 ۳- بستن درپوش و اجازه دادن به واکنش 

- درپوش شیشه‌ای را ببندید تا از تبخیر ید جلوگیری شود.

- بگذارید واکنش کامل شود (معمولاً ۵-۱۰ دقیقه در تاریکی).

 ۴- تیتراسیون با تیوسولفات سدیم 

- محلول Na₂S₂O₃ را به آرامی از بورِت به ارلن اضافه کنید تا رنگ قهوه‌ای ید کم‌رنگ شود.

- در نزدیکی نقطه پایان، چند قطره نشاسته اضافه کنید (رنگ آبی-سیاه ایجاد می‌شود).

- تیتراسیون را ادامه دهید تا رنگ آبی کاملاً بی‌رنگ شود.

 ۵- محاسبات نهایی 

با استفاده از حجم مصرفی تیوسولفات و رابطه استوکیومتری، غلظت ماده مجهول محاسبه می‌شود.

📌 چرا ارلن بیودی برای این روش ضروری است؟ 

✅ جلوگیری از تبخیر ید (I₂ فرار است و در صورت استفاده از ارلن معمولی، نتایج خطا خواهند داشت).

✅ محافظت در برابر نور (نور باعث تجزیه ید و تیوسولفات می‌شود).

✅ جلوگیری از اکسیداسیون توسط هوا (درپوش شیشه‌ای مانع ورود اکسیژن می‌شود).

🧪 یک مثال کاربردی: سنجش ویتامین C (اسید اسکوربیک) 

واکنش اصلی:

C6​H8​O6​+I2​→C6​H6​O6​+2HI

- ویتامین C، ید (I₂) را به یدید (I⁻) کاهش می‌دهد.

- مقدار باقیمانده I₂ با تیوسولفات تیتر می‌شود.

❓ پرسش‌های متداول (FAQ) 

 ۱- آیا می‌توان از ارلن معمولی به جای ارلن بیودی استفاده کرد؟ 

خیر، چون:

- تبخیر I₂ → خطا در حجم تیترانت.

- نور باعث تجزیه I₂ می‌شود.

 ۲- اگر ارلن بیودی در دسترس نبود چه کنیم؟ 

می‌توان از ارلن کهربایی + درپوش لاستیکی استفاده کرد، اما دقت کم‌تر خواهد بود.

 ۳- چرا نشاسته در انتهای تیتراسیون اضافه می‌شود؟ 

نشاسته با I₂ کمپلکس آبی-سیاه تشکیل می‌دهد. اگر از ابتدا اضافه شود، I₂ زیادی جذب می‌کند و نقطه پایان اشتباه می‌شود.

4- چرا از ارلن بیودی به جای ارلن معمولی استفاده می‌کنند؟ 

- ید یک ماده فرار و نورحساس است. اگر از ارلن معمولی با درپوش پلاستیکی استفاده کنید:

- تبخیر می‌شود → خطا در محاسبات تیتراسیون.

- نور آن را تجزیه می‌کند → نتایج غیرقابل اعتماد.

*زرین پیرکس ارائه دهنده انواع ارلن از جمله ارلن بیودی بوده و می توانید این محصول را با کمترین قیمت و بالاترین کیفیت خریداری نمایید.*